Kompresja nadajnika
Poniżej opisuję działanie kompresora dynamiki w IC-7410, gdyż niejedną osobę zbija z tropu mechanizm kompresji w tej radiostacji. Największa „kontrowersja” to nasycanie się wskaźnika ALC podczas pracy z kompresorem. Ale spokojnie, Icom wie co robi i zaraz wszystko będzie jasne. Może więc po kolei.
Wskaźnik ALC
Lewa krawędź = 100 W w stanie ustalonym bez interwencji ALC, prawa krawędź to też 100 W w stanie ustalonym, ale z maksymalną interwencją ALC jeszcze zalecaną przez producenta (nie generującą zniekształceń). Wewnętrzny obszar wskazań ALC to pośrednie poziomy interwencji ALC (dopuszczalnej kompresji ALC), wg. moich pomiarów szerokość tego obszaru to ok. 6 dB. Podkreślam, że chodzi o stan ustalony np. sinusoida m.cz. W rzeczywistości mamy do czynienia z dynamiczną sytuacją, w której zasadniczą rolę odgrywa czas powrotu (release) rzędu ułamka sekundy. Powoduje on dostosowywanie się ALC do głośnych zgłosek i w rezultacie obserwowana moc na wskaźniku Po może być mniejsza od 100 W. Z pomocą przychodzi tu jednak detektor wartości średniej ALC (większość TRx-ów ma detektor szczytowy), dzięki któremu krótkie wyskoki (< 2 ms, cecha attack time) nie powodują interwencji ALC, w konsekwencji czego łatwo jest w IC-7410 ustawić niezniekształconą moc 100 W na mowie. Definicyjną cechą detektora wartości średniej jest przepuszczanie overshootów przez ALC tzn. nie ścinanie w trapez obwiedni sygnału SSB. Dla jednych jest to wada (kwestia zewnętrznych wzmacniaczy mocy), dla innych włącznie ze mną zaleta (płynniejsze brzmienie). Nowe egzemplarze IC-7410 mają jednak rzekomo już wyeliminowane overshooty, ale wg. mojego rozeznania prawdopodobnie nie odbywa się to przez rezygnację z detekcji wartości średniej w ALC, ale być może dodatkowym układem wycinającym.
Wskaźnik COMP
Lewa krawędź = prawa krawędź wskaźnika ALC, czyli wskaźnik COMP jest niejako przedłużeniem wskaźnika ALC. Ważne jest to, że lewa krawędź wskaźnika COMP tj. pojawienie jakichkolwiek jego wskazań, jest równa progowi ogranicznika m.cz. DSP aktywowanego przyciskiem COMP, a wskazanie COMP jest głębokością jego ograniczenia.
Potencjometry MIC i COMP
Przy COMP = zał potencjometry te praktycznie dublują się. Zauważyłem tylko niewielką różnicę polegającą na tym, że wraz ze zwiększaniem wysterowania potencjometrem COMP ponad godz. 12 występuje też niewielkie podbicie średnich tonów, być może zrealizowane na DSP. Pokrętło COMP ma jeszcze tą cechę, że przy minimalnym nastawie niejawnie wyłączany jest ogranicznik m.cz. i wzmocnienie spada do poziomu jakby nie było załączonego COMP. Niestety jest tu niedoróbka polegająca na tym, że ten spadek jest skokowy z utratą cennych poziomów przejściowych, czego konsekwencje opiszę dalej.
Na potrzeby niniejszego opisu oznaczmy możliwe obszary kompresji w IC-7410:
- CA (umiarkowana 6 dB-owa kompresja na ALC) – obszar roboczy wskaźnika ALC niezależnie od stanu przycisku COMP. Jest to stonowana kompresja akceptowalna przez najbardziej zagorzałych zwolenników liniowego audio. Oczywiście nie da się jej wyłączyć – jedyny sposób to takie ustawienie MIC, aby nie było wychyłów ALC, ale wówczas znacznie spadnie moc średnia, gdyż procentowo moc średnia mowy jest dość niska.
- CB (kompresja na przesterowanym ALC) – nasycenie wskaźnika ALC przy wyłączonym COMP. Płynnie wchodzi do silnej kompresji DX-owej bazującej na ALC, brzmieniowo bardzo czystej dzięki detektorowi wartości średniej, ale mogącej generować szkodliwe produkty poza kanałowe z powodu braku jakiejkolwiek filtracji po tej kompresji.
- CC (kompresja na ograniczniku m.cz. DSP) – obszar roboczy wskaźnika COMP oczywiście przy załączonym COMP. Brzmieniowo podobnie czysta do powyższej CB, ale nie generuje szkodliwych produktów poza kanałowych, gdyż odbywa się na m.cz., czyli przed filtrem DSP. Mimo iż przy tej kompresji wskaźnik ALC jest nasycony, nie ma przesterowania ALC, gdyż dokładnie w tym punkcie jest właśnie próg ogranicznika – jest to też wyjaśnienie wspomnianej na wstępie „kontrowersji”. Pracę tego ogranicznika można prześledzić na monitorze nadawania.
Naturalnie CB i CC są nadzbiorami CA tzn. w CB i CC również uczestniczy CA.
Teraz opiszę nastawy mikrofonu.
Szerokość pasma nadawania proponuję nastawić na WIDE (100–2900 Hz), natomiast w TCON:
- HM-36: Bass = 0, Treble = +3 (zabarwienie basowe) lub Bass = −3, Treble = +2 (neutralne).
- SM-30: Bass = +2, Treble = +3 (brzmienie neutralne z ładnymi DX-owymi średnimi tonami).
Uważam, że do ustawienia poziomu mikrofonu w IC-7410 można podejść na dwa sposoby:
1) Wykorzystywanie przełącznika COMP (sposób zalecany przez producenta):
a) Kompresja CA. Przy COMP = wył ustaw MIC tak, aby wskaźnik ALC operował w okolicach 90% swego obszaru tj. by tylko sporadycznie obijał się o max wychylenie. Dla HM-36 będzie to max ustawienie MIC.
b) Kompresja CC. Następnie przy COMP = zał ustaw potencjometr COMP tak, by wskaźnik COMP operował w swoim obszarze. Gdy zechcemy, aby dochodził do połowy obszaru, co jest już dużą kompresją, będą to okolice min nastawu tego potencjometru.
Niestety wadą tego podejścia jest to, że ze względu na wspomniane ograniczenie min nastawu potencjometru COMP, zmuszeni jesteśmy do ustawienia dość dużej różnicy między COMP zał/wył tzn. od kameralnego lokalnego brzmienia (COMP = wył) wskakujemy od razu do silnego DX-owego (COMP = zał), a przecież najczęściej mamy do czynienia z pośrednimi stanami propagacji. Jednym słowem producent niezbyt dobrze zrealizował słuszną ideę, więc osobiście jej nie zalecam.
Oto propozycja rozwiązania tego problemu dla HM-36. Otóż ustawiamy MIC na godz. 1, a COMP na godz. 10. Podczas pracy bez kompresji mówimy do mikrofonu trzymając go bokiem przy samych ustach, natomiast przy włączonym kompresorze trzymamy mikrofon przodem w odległości 7 cm.
2) Bez przełączania COMP (płytka CC, zalecana przeze mnie dla SM-30):
Przełącznik COMP jest tu załączony na stałe. Ustawienie potencjometru COMP nie jest krytyczne – proponuję okolice godz. 10–12. Natomiast MIC ustaw tak, by ledwo pokazywało się wskazanie COMP. Dostajemy tu dość uniwersalne ustawienie wysterowania na lekkiej kompresji CC, nadające się zarówno do łączności lokalnych jak i DX-owych.
Historia artykułu
2019-05-08: powstanie
2023-12-22: dopiski i korekta po przejściu z J3 na J5
© Copyright Krzysztof Kolisz SQ8IJZ 2019