Zwrotnica Alt-18 dla Altusa 110

Ten dość stary artykuł m.in. dotyczy i zawiera moje prywatne opinie nt. kolumn głośnikowych Altus zaprojektowanych w firmie Tonsil w okresie PRL. W szczególności nie dotyczy on Altusów zaprojektowanych i produkowanych obecnie (rok 2019), co do których się nie wypowiadam. Na Audio Video Show w Warszawie zauważyłem jednak spory postęp.

Poniższy artykuł jest opisem zwrotnicy, którą kiedyś wykonałem w trzech kompletach dla znajomych. Na potrzeby tego artykułu nazwałem ją Alt-18, a sam tekst miał być jedynie opisem, tego co już zostało wykonane i sprawdziło się w praktyce, również w ocenie wspomnianych osób. W tym miejscu dziękuję tym kilku innym osobom, które po wykonaniu tej zwrotnicy przysłały swoje wrażenia odsłuchowe. Cieszę się, że są pozytywne i zdecydowanie na korzyść Alt-18 w porównaniu do zwrotnicy oryginalnej.

W odpowiedzi na liczne zapytania dodam, że nie wykonuję tej zwrotnicy na zamówienie.

Ku mojemu zaskoczeniu poniższą podstronę odwiedziło bardzo wielu internautów. Co więcej, czytając ostatnio fora internetowe natrafiłem na kilka opinii o mojej Alt-18, zarówno pozytywnych jak i negatywnych.

Do konstruktywnej krytyki mógłbym zaliczyć:

1. Niskiej jakości kondensatory. Tak, ale moje wrażenia odsłuchowe dotyczą właśnie takiej realizacji. Jeśli ktoś może sobie na to pozwolić, może użyć lepszych (i droższych) elementów uzyskując jeszcze lepsze rezultaty brzmieniowe. Niestety wówczas wzmocniłaby się krytyka opłacalności Alt-18.
2. Niedobre ułożenie cewek na PCB mogące powodować przenikanie pól magnetycznych. Tak, ale to przenikanie to w praktyce bardzo znikomy przesłuch rzędu 40–50 dB, a w mojej realizacji postawiłem na łatwość montażu cewek. Nie ma przeszkód, aby osoba wykonująca tę zwrotnicę ustawiła magnetycznie korzystniej te cewki – projekt nie determinuje ustawienia cewek.

I jeszcze kilka uwag odnośnie tej mniej konstruktywnej krytyki, niestety wystawianej wielokrotnie bez zrozumienia czytanego tekstu, a co gorsza – bez jego przeczytania w ogóle!

1. Zarzut "suchej teorii nie popartej pomiarami". A przecież na rysunku 6 zamieszczona jest praktycznie zmierzona woltomierzem charakterystyka częstotliwościowa zwrotnicy. Na końcu zamieściłem też wrażenia odsłuchowe. Na dzień dzisiejszy wykonało tę zwrotnicę sporo osób, które również mogą podzielić się swoimi wrażeniami – zachęcam do skontaktowania się z nimi, chociażby przez internetowe fora.
2. Zaznaczam, że ten filtr to nie jest "mój wynalazek" – jest to klasyczny filtr Butterwortha 3-go rzędu, znany powszechnie w literaturze. Co najwyżej nowością może tu być zastosowanie w części średniotonowej właśnie tego klasycznego rozwiązania, zamiast wszechobecnej kaskady dolnoprzepustowego z górnoprzepustowym.
3. Wiele osób jest przerażonych "ilością cewek" w Alt-18. A przecież zwrotnice 18 dB/okt, czy Linkwitz-Rileya 4-go rzędu, stosuje wiele producentów w swych droższych konstrukcjach. Sam z powodzeniem stosuję je w swoich rozwiązaniach, których przykład zamieszczam na zdjęciach poniżej (zestaw 4-ro drożny z głośnikami basowymi 25 cm w układzie tandemu, który zbudowałem wraz z bratem Grzegorzem w ok. 2000 roku). Oczywiście do tego muszą zaistnieć przesłanki, które w przypadku Altusów są wyjątkowo mocne, ale o tym dalej.

Już teraz podkreślę, że przy zmianie typów głośników konieczny jest dobór kondensatorów w szeregowych gałęziach RC, tak aby impedancja (głośnik || RC) była stabilna w okolicy swojego górnego pasma przenoszenia. Jest to bardzo ważny aspekt dla ostatecznego rezultatu brzmieniowego. Ponadto jeśli tylko jest możliwość wymiany głośnika średniotonowego na typ mogący pracować od 500 Hz lub jeszcze niższej (również mocowo), korzystniej jest przeliczyć Alt-18 na niższą pierwszą f podziału, do czego polecam mój programik Filtr18.zip.

2011-04-23